kainga � mihi � whakamarama  

    HE AHA TE TU A TE KAWANATANGA?  

He korero tenei mo te tu a Kawanatanga mo tenei kaupapa. 

Ki ta etahi, ko tetahi o nga tino mahi a te Kawanatanga, he tiaki i tona iwi. Ko tetahi o nga tino huarahi mo tiaki i te iwi, ko te hanga me te whakamana ture. E ai ki nga korero, ma te ture o te Whare Paremata ka ahei te Kawanatanga te kaupare atu i nga kino o te Ao.

Koianei te huarahi e whaia nei e nga ropu kaore i te tino tautoko ki tetahi  tu momo putaiao - te whakaraweke ira. Kua tono atu etahi Mema Paremata, penei me Phillida Bunkle o te Paati 'Alliance', kia whakaturehia etahi tikanga kia aukati te urunga mai o nga momo kai kua whakaraweketia ona ira. Hei ta Bunkle, me hanga ture te Kawanatanga kia aukati rawa nga kai katoa kua raweketia ona ira. Ki ona whakaaro, ko nga kai kua uru ke mai, whakamutua atu, whakahokia ki rawahi, tahuna ranei.

Engari, kaore etahi o nga Mema Paremata i te whakaae ki te karanga o taua wahine. Ki ta ratou, kaore ano kia kitea i nga mamae e korerotia nei e te hunga kore-tautoko. I tenei wa, he moemoea noa iho.

Ko tetahi atu take, kua uru ke mai nga kai kua whakaraweketia nga ira. Ko tetahi atu raruraru, era etahi atu kai, ko etahi o nga mea o roto kua whakaraweketia nga ira. Na reira he hawhe kaehe enei kai!

Ko tetahi atu rarurarui, me pewhea te parani  i nga momo kai katoa kua raweketia nga ira. Ki ta etahi, he mahi mama noa iho te parani i nga kai nei. Ki a ratou, me pahi noa iho tetahi ture e whakahau ana i nga kaihoko kai katoa kia paranitia katoatia nga kai kua raweketia nga ira. Engari, ki etahi atu, kaore he take mo tenei mahi. Katahi, he uaua te tuhituhi ki te taha o nga pouaka te katoa o nga ira kei roto i etahi kai. Ka rua, he aha te hua o tena? Na te mea, kaore tatou i te tino marama he aha te mate o nga ira!

Tera tetahi Komiti kua whakaturia e nga Kawanatanga o Aotearoa me Ahitereira ki te ata tirotiro i nga momo kai katoa - ko ANZFA (Australia New Zealand Food Authority). Tera ano tetahi ropu Kawanatanga no Aotearoa ake - ko ERMA (Environmental Risk Management Authority). Ko ta ratou na mahi, he ata titiro ki nga kai katoa e taea ai te hoki ki Aetearoa nei, he whakamana ma te tuku raihana ki te Kamupene na ratou te kai.

Engari, kei te mohio tonu te Kawanatanga, he kaupapa nui tenei. Me korero atu ki te iwi. Koiana te take kua whakaae te Kawanatanga ki te korerorero ki te iwi i mua i ta ratou whakatau - me pewhea te tiaki i te iwi. No te marama o Aperira/ i tukuna atu e te Minita Hauora, a Honore Wyatt Creech te tono ki te iwi whanui - he aha nga whakaaro e pa ana ki te aukati i nga kai kua raweketia nga ira. Patua i konei kia kitea etahi o nga whakautu ki te reo pakeha.

Kaore ano kia tau - me pewhea te Kawanatanga. Kei te tatari tonu ratou kia kitea he aha nga whakatau a te iwi.

Pewhea o whakaaro?